Odpowiedź na interpelację nr 3348

w sprawie kontroli i wymiany drogomierzy samochodowych

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Marcin Warchoł

Warszawa, 31-03-2020

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na interpelację Pana Posła Konrada Frysztaka z dnia 24 marca 2020 r. w sprawie kontroli i wymiany drogomierzy samochodowych (interpelacja nr 3348), uprzejmie wyjaśniam w zakresie właściwości Ministerstwa Sprawiedliwości, co następuje.

Przepisy penalizujące nieuprawnioną ingerencję we wskazania drogomierza wprowadzone zostały ustawą z dnia z dnia 15 marca 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy – Kodeks karny (Dz. U. poz. 870). Regulacje wprowadzone przedmiotową ustawą można podzielić na dwie części: nowelizację ustawy Prawo o ruchu drogowym i nowelizację ustawy Kodeks karny. Nowelizacja nałożyła nowe obowiązki administracyjnoprawne na właścicieli lub posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz określone służby państwowe i penalizuje:

• nieuprawnioną zmianę wskazania drogomierza pojazdu mechanicznego,
• nieuprawnioną ingerencję w prawidłowość pomiaru ww. drogomierza,
• zlecenie tych czynów innej osobie,
• nieuprawnioną wymianę drogomierza,
• niewykonanie obowiązków związanych z procedurą wymiany drogomierza.

Przepis karny, penalizujący nieuprawnioną zmianę wskazania drogomierza pojazdu mechanicznego, nieuprawnioną ingerencję w prawidłowość pomiaru ww. drogomierza i zlecenie tych czynów innej osobie (dodany art. 306a Kodeksu karnego), wszedł w życie 25 maja 2019 r. i brzmi:

Art. 306a

§ 1. Kto zmienia wskazanie drogomierza pojazdu mechanicznego lub ingeruje w prawidłowość jego pomiaru, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto zleca innej osobie wykonanie czynu, o którym mowa w § 1.

§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Procedura regulująca wymianę drogomierza (wraz z sankcjami za niedochowanie tej procedury) weszła zaś w życie w dniu 1 stycznia 2020 r. Zgodnie z tą procedurą:

• wymieniający drogomierz w pojeździe (właściciel lub posiadacz pojazdu samochodowego, ciągnika rolniczego, pojazdu wolnobieżnego, pojazdu wolnobieżnego wchodzącego w skład kolejki turystycznej lub motoroweru (nieważne, czy pojazd jest zarejestrowany w Polsce, czy za granicą, czy w ogóle nie jest zarejestrowany) ma obowiązek przedstawić pojazd w terminie 14 dni od wymiany drogomierza w dowolnej (podstawowej lub okręgowej) stacji kontroli pojazdów w celu dokonania odczytu wskazania nowo wymienionego drogomierza, wraz z jednostką miary, przez uprawnionego diagnostę, zatrudnionego w stacji. Przed czynnością odczytu wskazania drogomierza właściciel lub posiadacz pojazdu będzie składał na piśmie oświadczenie o wymianie drogomierza pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania,
• właściciel lub posiadacz pojazdu może wymienić drogomierz tylko w dwóch przypadkach:
  1. gdy drogomierz nie odmierza przebiegu pojazdu w sytuacji, w której ze względu na jego przeznaczenie, powinien ten przebieg odmierzać lub,
  2. gdy konieczna jest wymiana elementu pojazdu, z którym drogomierz jest nierozerwalnie związany;
• wymiana drogomierza może nastąpić tylko na drogomierz sprawny i właściwy dla tego typu pojazdu,
• właściciel lub posiadacz pojazdu, który od dnia 1 stycznia 2020 r.:
  1. dokona wymiany drogomierza przebiegu pojazdu wbrew przepisom ustawy,
  2. nie przedstawi (lub przedstawi po terminie) pojazdu w stacji kontroli w celu dokonania przez uprawnionego diagnostę zatrudnionego w stacji kontroli pojazdów odczytu wskazania drogomierza wraz z jednostką miary,
  3. uniemożliwi diagnoście dokonanie odczytu wskazania wymienionego drogomierza wraz z jednostką miary,
  4. nie złoży pisemnego oświadczenia o wymianie drogomierza (lub złoży oświadczenie prima facie nierealne co do treści),
  5. uniemożliwi uprawnionym organom w toku kontroli ruchu drogowego odczyt wskazania drogomierza pojazdu, pojazdu holowanego lub pojazdu przewożonego wraz z jednostką miary będzie ponosił odpowiedzialność karną za wykroczenie z art. 97 Kodeksu wykroczeń, tj. za czyn polegający na wykroczeniu przeciwko innym przepisom ustawy – Prawo o ruchu drogowym lub przepisom wydanym na jej podstawie, zagrożone karą grzywny do 3000 złotych albo karą nagany,
• odczyt wskazania nowo wymienionego drogomierza, dokonany przez diagnostę podczas przedstawienia pojazdu do odnotowania stanu wymienionego drogomierza oraz dokonany przez Policję, Straż Graniczną, Inspekcję Transportu Drogowego, Żandarmerię Wojskową oraz Służbę Celno-Skarbową w trakcie kontroli drogowej jest przekazywany przez te podmioty elektronicznie, w czasie rzeczywistym, do Centralnej Ewidencji Pojazdów. Pozwala to zarówno diagnostom jak i wskazanym służbom na wychwycenie nieprawidłowości pomiędzy kolejnymi odczytami zapisanymi w systemie i podjęcie czynności zmierzających do wyjaśnienia niezgodności. Najważniejsze jednak, że te dodatkowe dane są dostępne z poziomu już funkcjonującej informatycznej usługi Ministerstwa Cyfryzacji, prowadzonej na portalu: www.historiapojazdu.gov.pl. Portal ten, jako bezpłatny raport implementowany z centralnej ewidencji pojazdów, pozwala każdemu użytkownikowi znającemu nr rejestracyjny, nr VIN i datę pierwszej rejestracji pojazdu, prześledzić m.in. poszczególne wskazania licznika przebiegu tego pojazdu, odczytane przez diagnostę podczas każdoczesnego obowiązkowego badania technicznego. Portal ten pozwala nadto ustalić ważność badań technicznych i aktualność ubezpieczenia OC sprawdzanego pojazdu. W wyniku nowelizacji portal ten zawiera zaś również dane o wskazaniu drogomierza pojazdu odczytanego w czasie kontroli przez ww. służby i diagnostów i to niezależenie od tego, czy pojazd jest w Polsce zarejestrowany, czy też w ogóle nie jest zarejestrowany.

Odnosząc się zaś wprost do pytań interpelacji będących w zakresie właściwości Ministerstwa Sprawiedliwości (pytania nr 4 i 7) uprzejmie wyjaśniam, że kwestia samoczynnego/automatycznego zerowania się drogomierzy po osiągnięciu przez drogomierz wartości ustalonej przez producenta była przedmiotem analizy w trakcie prac legislacyjnych nad opisaną na wstępie nowelizacją. Podkreślić jednak należy, że ze zjawiskiem samoczynnego zerowania się drogomierza zarówno diagności przeprowadzający przeglądy techniczne pojazdów, policjanci (i inne służby uprawnione do kontroli), jak i użytkownicy pojazdów (choćby poprzez portal www.historiapojazdu.gov.pl) mieli do czynienia już przed wejściem znowelizowanych przepisów w życie. Automatyczne przywracanie stanu drogomierza do wartości zerowych (lub jego kasowanie się po przekroczeniu ustalonej wartości i zaprzestanie zliczania kolejnych wartości) występowało bowiem w określonych typach pojazdów także przed wprowadzeniem w życie przepisów penalizujących nieuprawnioną ingerencję we wskazania drogomierza. W tym kontekście nowo przyznane uprawnienia określonych organów do weryfikacji stanu drogomierza podczas kontroli drogowej pojazdu, podczas której to kontroli może zostać ujawniony fakt wykasowania lub wyzerowania się drogomierza (i zliczania przebiegu niejako „od początku”), a tym samym ujawniona może zostać znacząca różnica pomiędzy ostatnią znaną wartością drogomierza widniejącą w systemie (np. z daty corocznego przeglądu technicznego lub wcześniejszej kontroli) a aktualną wartością, obligują organy ścigania do wyjaśnienia rozbieżności w ramach już obowiązujących procedur, na ogólnych zasadach.

Do Ministerstwa Sprawiedliwości nie wpłynęły jednak żadne informacje, czy to od organów i podmiotów mających określone kompetencje i obowiązki w zakresie kontroli i wykrywania przestępstw i wykroczeń, czy to od przedstawicieli branży motoryzacyjnej lub obywateli o problemach związanych z wyjaśnianiem ewentualnych wątpliwości, których przyczyną byłoby automatyczne zerowanie się drogomierza pojazdu.

Z uwagi na powyższe, jako że samoczynny powrót drogomierza do wartości początkowych po przekroczeniu wartości ustalonej przez producenta nie wyczerpywał znamion żadnego czynu zabronionego ani przed wejściem opisanej nowelizacji w życie, ani obecnie, nie zostały przewidziane żadne „rekompensaty” dla kierowców i właścicieli pojazdów, którzy mieli by być „niesłusznie posądzeni” o ingerencję we wskazania drogomierza. Brak jest bowiem jakichkolwiek informacji (czy to z Komendy Głównej Policji, czy to z Prokuratury Krajowej, czy z sądów), by uprawnione organy kierowały do sądu akty oskarżenia z art. 306a k.k. w sytuacji gdy w sprawie doszło do samoczynnego zerowania drogomierza. Brak również informacji, by w takiej sprawie zapadł jakiś wyrok skazujący.

Z powyższych przyczyn Ministerstwo Sprawiedliwości nie planuje nowelizacji przepisów pod kątem automatycznego kasowania wskazań drogomierza po przekroczeniu wartości ustalonej przez producenta.

Z wyrazami szacunku

Marcin Warchoł
Sekretarz Stanu